АГЛЯД БЛОГАЎ: Ян Максімюк: Маскоўскі валадар паглядзеў беларускую вотчыну

Што ўражвае чалавека з Польшчы, амаль маналітна каталіцкай краіны, калі ён глядзіць на паездку галавы Расейскай праваслаўнай царквы па яго, так бы мовіць, беларускай правінцыі?

Калі параўноўваць візыт Патрыярха Кірыла ў Беларусь з паездкамі папы ў Польшчу ці якую іншую краіну са значнай каталіцкай грамадой, дык адразу кідаецца ў вочы адна істотная розьніца. Куды б папа ні ехаў, праграма ягонага візыту пабудаваная так, што ніхто ня мае сумневу — папа прыяджае перш за ўсё да свае паствы, да вернікаў, і прыяжджае не з палітычным мэсыджам, а са словам Божым. А таму ўсе папскія паездкі перанасычаныя літургіямі і супольнымі маленьнямі ды сустрэчамі зь вернікамі, у якіх папа прапаведуе і тлумачыць слова Божае.

Канешне, Ян Павал ІІ, як ніякі іншы папа ў гісторыі, усьведамляў сабе сілу сучасных СМІ, а таму, пачынаючы зь ягонага пантыфікату, кожны замежны папскі візыт мае пышную мэдыяльную аправу і стаецца ня толькі рэлігійнай, але і сацыяльна-палітычнай падзеяй. Аднак Ватыкан ніколі не дазваляе, каб сацыяльна-палітычнае вымярэньне папскіх паездак узяло верх над рэлігійным. Папа — перш за ўсё зямны валадар душ мільёнаў і мільёнаў вернікаў, а не галава дзяржавы Ватыкан, то бок, палітык.

У гэтым кантэксьце цікава паглядзець, што ў Беларусі рабіў ды з кім сустракаўся Патрыярх Кірыл.

Першая рэч — у Менску Патрыярх Кірыл не правёў ніякага богаслужэньня. Ды й калі на добры лад, дык і зь вернікамі па-сапраўднаму не сустрэўся. А што рабіў?

Патрыярх наведаў некаторыя месцы пабудовы храмаў, менскую епархіяльную ўправу і сабор, сустрэўся з прэзыдэнтам у фармаце сам-насам ды прыняў удзел у спатканьні „з грамадзкасьцю” і канцэрце ў Палацы рэспублікі. Ды яшчэ ўсклаў вянок ля помніка Перамогі. Чым не візыт сьвецкага палітыка?

Галоўны „мэсыдж” патрыярха Кірыла Беларусі, трэба думаць, быў агучаны падчас ягонага выступленьня ў Палацы рэспублікі.

Я думаю, з гэтай прамовы варта запамятаць некалькі рэчаў. Бо яны сьведчаць, што на чале РПЦ стаў калі не рэфарматар, дык чалавек, які хоча праявіць сябе значна больш актыўна і выразна, чым ягоныя папярэднікі.

Патрыярх Кірыл сказаў, што „важна, каб Царква не атаясамлівала сябе з уладай, сілай, магутнасцю.” Што-колечы гэта ні значыла б, нельга тут ня ўбачыць папроку адміністратарам беларускага экзархату РПЦ, што яны глядзяць у рот толькі аднаму чалавеку.

Пратрыярх Кірыл не прамінуў нагоды, каб якраз гэтага чалавека паставіць на ягонае месца. Патрыярх сказаў, што Беларусь ёсць „часткай праваслаўнай цывілізацыі, а ніякі ні мост, ні шлюз”. Так бы мовіць, памежная зона, якая толькі з гэтай прычыны ня мае ніякіх адмысловых правоў у праваслаўным мацерыку „Сьвятой Русі”.

На чале РПЦ стаў калі не рэфарматар, дык чалавек, які хоча праявіць сябе значна больш актыўна і выразна, чым ягоныя папярэднікі.

Гэта, дарэчы, была не адзіная патрыяршая пстрычка ў нос беларускаму прэзыдэнту, які любіць паўтараць думку аб выключнай геапалітычнай ролі Беларусі ў Эўропе. Адказваючы на пытаньне журналістаў, як ён ацэньвае высілкі А.Р. Лукашэнкі дзеля арганізацыі сустрэчы паміж маскоўскім патрыярхам і папам рымскім, мітрапаліт Кірыл сказаў, што нічога пра гэтыя высілкі ня ведае.

Калі ўзяць такую патрыяршую пазыцыю пад увагу, дык можна зразумець, чаму Аляксандар Лукашэнка, які гаварыў з патрыярхам Кірылам дзьве гадзіны перад канцэртам у Палацы рэспублікі, не ўганараваў сваёй прысутнасьцю ні выступу патрыярха, ні канцэрту ў ягоны гонар.

Патрыярх Кірыл несумненна зьдзівіў шматлікіх, калі сказаў, што „сымбалем пакутаў Беларусі зьяўляюцца ўрочышча Курапаты пад Менскам і вёска Хатынь”. Гэта была бадай ці ня першая афіцыйная нагода ў часе прэзыдэнцтва А. Лукашэнкі, калі з вуснаў такога высокага саноўніка царквы прагучала слова „Курапаты” ў кантэксьце нацыянальнага мэмарыялу.

Расставіўшы па-свойму гэтыя важныя акцэнты (ды яшчэ працытаваўшы Максіма Багдановіча і Якуба Коласа — хто зь праваслаўных япіскапаў беларускага экзархату РПЦ здольны на гэтае?!!), у астатнім, як і трэба было чакаць, патрыярх Кірыл астаўся неадродным сынам маскоўскай гістарычнай традыцыі, якая ніколі не лічыла Беларусь нечым сапраўды асобным ад Расеі. Ён пабагаславіў пабудову „Саюзу Расеі і Беларусі” і станоўчую ролю Беларусі (якую, дарэчы, называў ня толькі „Белоруссіяй” і „Белай Русьсю”, але і „Беларусьсю”) у трохадзінстве „Сьвятой Русі”.

Мяркуючы па тым, колькі людзей зьбіралася на сустрэчы зь ім і якім чынам гэта арганізавалася, новы расейскі патрыярх наўрад ці ўмацаваў праваслаўную веру ў Беларусі. Але затое ён паказаў сябе моцным палітыкам і валявым валадаром сваёй беларускай царкоўнай вотчыны.

Радыё Свабода