Абрад залежнасці для Экзархату

Прайшло пасяджэнне маскоўскага Сіноду, і, па традыцыі, на ім зацверджаны часопісы (пратаколы) раней праведзенага пасяджэння Сінода БПЦ (Беларускага Экзархата). І толькі пасля гэтага сцвярджэння яны апублікаваныя. Гэтак жа традыцыйна ў адпаведным часопісе самога маскоўскага Сыноду гэта зацвярджэнне суправаджаецца даведкай:

«Згодна з артыкулам 8 раздзела XII Статута Рускай Праваслаўнай Царквы: «Часопісы Сінода Экзархата прадстаўляюцца Святому Сіноду і зацвярджаюцца Патрыярхам Маскоўскім і ўсяе Русі».

Як быццам асцерагаюцца, што раптам забудуць і не прадставяць, і не зацвердзяць. І кожны раз нагадваюць...

Хоць і не так даўно - не больш трох гадоў. Нягледзячы на тое, што згаданая артыкул 8 кіраўніка XII існуе з першай рэдакцыі новага статута РПЦ, прынятага ў 2000-м годзе, да пары да часу часопісы зацвярджаліся патрыярхам у рабочым парадку, на меркаванне вышэйшай Сінода гэтае пытанне не выносілася. Па крайняй меры, ні ў адным часопісе Сінода РПЦ, ен не згадваецца аж да 2013 года, калі ўсплывае ў журналах Сінода РПЦ ад 12 сакавіка гэтага года (часопіс № 12), і з тых часоў нязменна праходзіць на гэтым узроўні з абавязковай вышэйпаказанай даведкай.

Што ж гэта за такі пункцік, што яму раптам стала надавацца такое значэнне? Бо нават толкам незразумела, што ж ен значыць. Дапусцім, калі не зацверджаны часопіс, то, трэба разумець, не зацверджана і рашэнне, зафіксаванае ў ім? Ці ў самім часопісе, штосьці не так сфармулявана? Гэтае пытанне ўзнікае пры праглядзе хоць бы толькі што зацверджаных і апублікаваных часопісаў. Напрыклад, у часопісе 37 апошняга Сінода Экзархата чытаем:

"Хадайнічаць перад Свяцейшым Патрыярхам Маскоўскім і ўсяе Русі Кірылам аб вызваленні епіскапа Барысаўскага і Мар'інагорскага Веньяміна ад пасады члена Выдавецкага савета Рускай Праваслаўнай Царквы і пра ўключэнне ў яго склад епіскапа Маладзечанскага і Стаўбцоўскага Паўла".

Часопіс зацверджаны, але пры гэтым маскоўскі Сінод ня ўчыніў ніякага заключэння з нагоды гэтага «хадайніцтва», у адрозненне, напрыклад, ад аналагічнай змены старшыні камісіі па кананізацыі.

Ці вось, напрыклад, рашэнне Сінода Экзархата аб правядзенні ў Мінску адукацыйных Чытанняў у снежні гэтага года (часопіс № 40). Калі зацвярджэнне часопісаў гэта зацвярджэнне рашэнняў, то чаму тады мерапрыемства, яшчэ быўшы не зацверджаным, праанансавана, і абвешчаны прыём заявак для ўдзельнікаў?

Усё гэта кажа аб адным: ніхто толкам не разумее, што значыць гэта зацвярджэнне часопісаў і ніякага функцыянальнага сэнсу яно не нясе. Чаму ж зараз раптам гэтаму стала надавацца такое значэнне?

Па некаторых знешніх прыкметах можна зразумець, што пераменаў у працэдуры папярэднічаў нейкі скандал - не скандал, але пэўнае непаразуменне паміж Экзархатам і Патрыярхіяй. І гэтыя прыкметы знаходзім у саміх часопісах Сінодаў.

Як было сказана, дагэтуль зацвярджэнне часопісаў Сінода Экзархата насіла цалкам спакойны і руцінны характар, усе яны зацвярджаліся аўтаматам, іншага ніхто не чакаў, таму не марудзілі з іх публікацыяй яшчэ да фармальнага зацвярджэння. І раптам на вераснёвым (2012) Сінодзе Экзархата тады яшчэ мітрапаліт Філарэт дакладвае, што не ўсе часопісы папярэдняга (сакавіцкага) Сінода зацверджаны Патрыярхам. Сярод іншага накладзеная такая рэзалюцыя:

«Па часопісу 154: Прашу, перш сцвярджэння дадзенага рашэння, дадаткова прапрацаваць пытанне працэдуры кананізацыі мясцовашанаваных святых Беларускага Экзархата з Сінадальнай камісіяй па кананізацыі святых, асобна разгледзеўшы пытанне аб праслаўленні новапакутнікаў Беларускай Царквы, каб яно здзяйснялася ў рэчышчы рашэнняў Архірэйскага Сабора 2000»

Як бачым, незадавальненне патрыярха звязана з працэдурай кананізацыі мясцовашанаваных святых.

Трэба патлумачыць, што ў Беларускім Экзархаце працуе свая камісія па кананізацыі святых, якая займаецца кананізацыяй святых на ўзроўні мясцовага шанавання, а таксама хадайнічае аб кананізацыі некаторых з іх на узроўні агульнацаркоўным.

Паколькі часопіс 154 усёж-такі быў апублікаваны, то можам бачыць, што гаворка ў ім ішла пра кананізацыі некалькіх чалавек, рэпрэсаваных у 30-я гады, у ліку мясцовашанаваных святых новапакутнікаў і вызнаўцаў Беларускай праваслаўнай Царквы.

Але наўрад ці менавіта гэтыя кандыдатуры выклікалі супраціў Патрыярха, яно спела паступова, і пра гэта па свежых слядах падзеі Наталля Васілевіч пісала так:

«па фармулёўцы Патрыярха... праслаўленне павінна адбывацца “ў рэчышчы рашэнняў Архіярэйскага Сабору 2000 г.” Такім чынам, кананізацыя беларускіх святых была пастаўлена пад больш жорсткі кантроль Масквы, дзе, прыкладам, не спяшаюцца кананізаваць тых пакутнікаў і вызнаўцаў, што пацярпелі ў пасляваенны час за дзейнасць пад акупацыяй (напрыклад, так і не былі кананізаваныя ўдзельнікі Пскоўскай місіі, якая дзейнічала на акупаванай тэрыторыі і адраджала знішчанае ў даваенны камуністычны час рэлігійнае жыццё), у той час, як у Беларусі адбылося ўшанаванне не толькі “калабарантаў”, але і “аўтакефалаў”... Таму імаверна, што Масква вырашыла прыпыніць беларускае самавольства. .»

Як бы там ні было, але Масква дакладна дала ведаць, што даверу больш няма, і запатрабавала з гэтага часу больш сур'ёзнага прадстаўлення і зацвярджэння часопісаў беларускіх сінодаў на вышэйшым сінадальным узроўні. З гэтага моманту часопісы Экзархата публікуюцца толькі пасля іх зацвярджэння, а самое гэтае зацвярджэнне фігуруе ў часопісах Сінодаў РПЦ асобным пытаннем і з той самай традыцыйнай даведкай са спасылкай на статут.

Больш за тое, з тых часоў гэтая працэдура стала адным з сімвалаў несамастойнасьці Беларускай праваслаўнай Царквы. Таму калі новы Экзарх мітрапаліт Павел выступіў за наданне Беларускай Царквы статусу самакіравальнай царквы, ён сярод першых адрозненняў новага статусу назваў той, што "будуць рашэння Сінода Беларускай Царквы канчатковымі».

І вось тут, мабыць, і крыецца адказ на пытанне, чаму раптам стала так акцэнтавацца ўвага на працэдуры зацвярджэння. Бо гэта ўсяго толькі сістэматычная дэманстрацыя ці свайго роду абрад залежнасці Беларускай Царквы ад Маскоўскага Патрыярхата. Як вядома, цяперашні Патрыярх з самага пачатку ўзяў курс на цэнтралізацыю і абсалютызацыю ўлады ў РПЦ. Роля Масквы як «аб'ядноўчага цэнтра» паднятая на максімальную вышыню. Масква усімі сіламі імкнецца ўтрымаць "рускі свет» ад распаўзання  ў сваіх руках, і для гэтага ніяк не перашкодзіць хай нават сімвалічная, але яшчэ адна нітачка ў выглядзе працэдуры зацвярджэння часопісаў Сінода Экзархата. Можна не сумнявацца, што будзь гэта ў яго ўлады, патрыярх Кірыл не дапусціў бы такога «параду суверэнітэтаў», як амаль што аўтакефалія УПЦ і цэлы шэраг так званых «самакіравальных» цэркваў. Зрэшты, «самастойнасці» гэтыя і пры ранейшым патрыяршастве былі  вымушанай мерай - напрыклад, дзеля павышэння статусу ў канкурэнтнай барацьбе як з «аўтакефалістамі» ва Украіне, так і з «цэрквамі-сёстрамі» у Малдове і Эстоніі, дзе паралельна існуе іерархія адпаведна Румынскага і Сусьветнага патрыярхатаў. Пра што было без хітрыкаў паказана мітрапаліту Паўлу, які асьмеліўся прасіць такі ж статус для БПЦ. Маўляў, палітычнай патрэбы ў беларускім выпадку для гэтага няма. А патрэбы уласна царкоўныя у разлік, як відаць, і зусім не бяруцца. Так што ў кантэксце сучаснай палітыкі Маскоўскага Патрыярхата «беларускі дэмарш» з ініцыятывай аб статусе самакіравання быў  загадзя асуджаны на няўдачу.

Пятро Сівалап

Конфессии: 
Страны: 
Рубрыка: