Сабор Праваслаўнай Царквы ў Менску.

Беларуская Газэта № 63, Менск, 30-га жнівеня 1942 г.

Хаця кіраўнікі розных рэлігій вызначаюць, што мэты іхніх рэлігій толькі нябесныя, аднак, як вядома з гісторыі, бадай кожная рэлігія імкнулася і імкнецца да мэтаў далёка не нябесных. Палітычныя, грамадзкія, гаспадарчыя справы былі і ёсьць у цэнтры зацікаўленьня кожнай рэлігіі.

На Беларусі здаўна дзьве галіны хрысьціянства - Праваслаўе і Каталіцтва - зьяўляюцца характэрным прыкладам палітычных мэтаў гэтых рэлігій. Як адна, так і другая былі так захоплены палітычнымі імкненьнямі, што нябесныя мэты ... былі зусім выцісьнены палітычнымі. Зусім не памыляючыся можна сказаць, што на Беларусі існавала і існуе не рэлігійнае, а палітычнае Каталіцтва і Праваслаўе.

Калі беларускае нацыянальнае сьвядомае грамадзянства з засьцярогай ставіцца да гэтых рэлігіяў, дык гэная засьцярога выплывае з таго, што тут яны зьяўляюцца фактычна палітычнымі арганізацыямі на паслугах чужынцаў. На Беларусі Каталіцкі Касьцёл дагэтуль пераважна ... знаходзіўся на паслугах польскай палітыкі, а Праваслаўная Царква - на паслугах палітыкі маскоўскай. І як з гэткімі - кожны сумленны беларускі патрыёт павінен зь імі змагацца. Тыя кіраўнікі Царквы і Касьцёлу, якія ўважаюць, што нябесныя мэты зьяўляюцца галоўнай асновай іхніх рэлігій, павінны як найхутчэй ачысьціць свае рэлігіі ад чужацкай палітыкі, шкоднай беларускаму народу. Толькі тады, калі ўсе дзеяньні рэлігіі не будуць у супярэчнасьці, а, наадварот, будуць супадаць з інтарэсамі дадзенага народу, будуць творчым нацыянальным дзейнікам гэтага народу, - толькі тады ўсё ягонае грамадзянства можа пазытыўна ставіцца да рэлігіі.

Цяпер, калі Беларусь вызвалена ад польскага і расейскага ярма, абавязак каталіцкага і праваслаўнага духавенства - назаўсёды ачысьціць свае сьвятыні ад польскай і расейскай палітыкі. У Касьцёлу ў гэтым накірунку пакуль што нічога ня робіцца, хоць як раз сярод каталіцкіх сьвятароў выявілася больш сьвядомых дзейных беларусаў, чымсьця сярод праваслаўных.

У Царкве мы наглядаем пазытыўныя дзеяньні ў гэтай справе. Афіцыйнымі коламі цывільнай і духоўнай улады абвешчана аўтакефалія Беларускай Нацыянальнай Праваслаўнай Царквы, але гэтая справа вымагае кананічнага афармаваньня. Аўтакефалію павінен абвесьціць Сабор іерархаў і выбраных прадстаўнікоў духавенства і міран.

Такі Сабор распачаўся ў Менску 28 жніўня. Хутка будзем ведаць вынікі гэтага Сабору, будзем бачыць, ці праваслаўнае духавенства і міране сапраўды хочуць пазбыцца маскоўскай палітыкі і стаць на беларускі нацыянальны грунт. Ці жадаюць застацца тым, чым былі. У вапошнім выпадку ўсё нацыянальнае і патрыятычнае беларускае грамадзянства павінна будзе варожа паставіцца да палітычнага маскоўска-расейскага Праваслаўя.

Але трэба памятаць, што самая ўхвала аўтакефаліі яшчэ не зьбеларушчыць Царкву, не зробіць яе нацыянальна-творчым дзейнікам беларускага народу. Тут павінна быць праведзена асноўнае пераўзгадаваньне ўсяго духавенства, якое ў вялікім працэньце прасякнута сымпатыямі да расейшчыны. А гэта шкодна ня толькі беларускай справе, але й справе адбудовы Новае Эўропы, таму народу, які гэтую адбудову праводзіць.

Рэч у тым, што расейцы ад бальшавіка ... да кожнага чорнасоценца-эмігранта ў душы сваёй салідарызуецца цяпер са Сталіным і гатоў разам з ім абвесьціць “Отечественную войну” тым, якія хочуць расейскі народ вызваліць ад бальшавіцка-жыдоўскага гнёту. Прадстаўнікі ... расейскіх імпэрыялістычных асяродкаў - белага ці чырвонага колеру - ніяк не могуць ацаніць усё тое, што адбываецца ў Эўропе і не могуць пагадзіцца з тым, што лятуценьні аб старой Расіі як турме народаў застануцца назаўсёды толькі іхнімі лятуценьнямі.

Беларускі народ актам 25 сакавіка 1918 г. назаўсёды парваў усе сувязі з Масквой. Гэтым актам ён прылучыўся духова да народаў Новай Эўропы.

Цяпер гэтая Эўропа перабудоўваецца. Прадстаўнік будаўнічага Новай Эўропы на Беларусі генеральны камісар гаўляйтэр Візьгэльм Кубэ не раз афіцыйна зазначаў, што Маскве ў Беларусі няма чаго сабе шукаць, бо Беларусь уваходзіць у сямью вольных народаў Новай Эўропы.

Узяўшы усё гэта на ўвагу, будзе зразумелым, што і праваслаўныя вернікі Беларусі ні ў якім выпадку не павінны залежаць ад Масквы, якая б Беларускую Царкву, як і раней, пераўтварыла б у палітычны дзейнік сваіх імпэрыялістычных імкненьняў.

Сабор у Менску пакажа, чаго хочуць прадстаўнікі праваслаўнага духавенства - ці ісьці поплеч з беларускім народам зь ягонымі імкненьнямі і імкненьнямі Новай Эўропы, ці надалей заставацца адарванымі ад народу і надалей скіроўваць ягоныя вочы на Маскву.

У такім выпадку мусіла б паўстаць безагляднае змаганьне паміж нацыянальна-сьвядомым беларускім народам і прапаведнікамі Масквы, дарма, ці яны будуць у царскіх пагонах, ці ў бальшавіцкіх зорках, ці ў царкоўных расах. Усё гэта павінны сабе добра ўгледзець кіраўнікі Праваслаўнай Царквы. Калі яны запраўды думаюць пра нябесныя справы, пра дабро праваслаўнае рэлігіі на Беларусі, дык яны павінны пайсьці за інтарэсамі беларускага народу, які скіроўвае свае вочы не на Ўсход, а на Захад, не на турму народаў, у якой гніў вякі, а на Новую Эўропу, дзе яму будзе прызначана належнае ганаровае месца ў сямьі вольных народаў.

Беларуская Аўтакефальная Праваслаўная Царква - БАПЦ - Афіцыйны сайт