Хрысціянства у гістарычным лёсе беларускага народа. Частка 1. 2009

УДК 27(476)(08)

ББК 86.37

Х 95

Рэдакцыйная калегія:

С.В. Марозава, доктар гістарычных навук, прафесар;

Э.С. Ярмусік, кандыдат гістарычных навук, дацэнт;

С.У. Сілава, кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Рэцэнзенты:

В. У. Галубовіч, кандыдат гістарычных навук, дацэнт;

Г. У. Васюк, кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Хрысціянства ў гістарычным лёсе беларускага народа : зб. навук. арт. : у 2 ч. Ч. 1 / ГрДУ імя Я. Купалы; рэдкал.: С.В. Марозава [і інш.]. - Гродна : ГрДУ, 2009. - 385 с.

ISBN

У аснову зборніка пакладзены матэрыялы другой і трэцяй міжнародных навуковых канферэнцый «Хрысціянства ў гістарычным лёсе беларускага народа», а таксама круглага стала, прысвечанага 170-годдзю Полацкага царкоўнага сабора 1839 г., якія былі праведзены ў 2008 і 2009 гадах у межах выканання Дзяржаўнай комплекснай праграмы навуковых даследаванняў на 2006-2010 гг. "Эканоміка і грамадства", раздзел "Філасофія" (галаўная арганізацыя - Дзяржаўная навуковая ўстанова "Інстытут філасофіі НАН Беларусі").

Разглядаецца роля хрысціянскіх культавых інстытутаў у духоўна-культурным, грамадска-палітычным і этнанацыянальным жыцці беларускага народа ў канцы Х - пачатку ХХ ст., а таксама тэарэтыка-метадалагічныя падыходы і гістарыяграфія гэтай праблемы.

Прызначаны для даследчыкаў, выкладчыкаў, аспірантаў, магістрантаў і студэнтаў, настаўнікаў, аматараў гісторыі Беларусі.

УДК27(476)(08)

ББК86.37

ISBN 978-985-515-244-7 (ч.1)

ISBN 978-985-515-241-6

© Установа адукацыі “Гродзенскі дзяржаўны універсітэт імя Янкі Купалы”, 2009

ЗМЕСТ

ПРАДМОВА ...3

ТЭАРЭТЫКА-МЕТАДАЛАГІЧНЫЯ ПАДЫХОДЫ. ГІСТАРЫЯГРАФІЯ

Конан У.М. ХРЫСЦІЯНСТВА Ў ГІСТАРЫЧНЫМ ЛЁСЕ БЕЛАРУСКАГА НАРОДА ...6

МарозаваС.В. БЕЛАРУСКІ ШЛЯХ КАНФЕСІЙНАГА РАЗВІЦЦЯ: НЕАБХОДНАСЦЬ ТЭАРЭТЫЧНАГА АСЭНСАВАННЯ ...13

Кручковский Т.Т. Н.М. КАРАМЗИН О РЕЛИГИОЗНОМ ФАКТОРЕ В ОТНОШЕНИЯХ МОСКВЫ И ВКЛ В XIV - НАЧАЛЕ XVI ВЕКА ...18

Тубелевич В.И. ХРИСТИАНСТВО ВКЛ В ТРУДАХ Н.Г. УСТРЯЛОВА ...25

Курстак Ю.И. ПРОБЛЕМЫ РЕЛИГИОЗНОЙ ИСТОРИИ СРЕДНЕВЕКОВОЙ ЧЕХИИ В ТВОРЧЕСТВЕ РУССКОГО УЧЕНОГО-СЛАВИСТА А.С. БУДИЛОВИЧА ...30

Нечухрин А.Н. Б.А. ТУРАЕВ КАК ПРАВОСЛАВНЫЙ УЧЕНЫЙ ...35

Серяков С.О. ОБРАЗ ИЕЗУИТСКОЙ ШКОЛЫ КАК ФАКТОРА КУЛЬТУРНОГО РАЗВИТИЯ РЕЧИ ПОСПОЛИТОЙ В ПОЛЬСКОЙ ИСТОРИОГРАФИИ XIX - НАЧАЛА XX в. ...41

Літвінскі А.У. ГІСТОРЫКІ-ЗАХОДНЕРУСІСТЫ АБ ДЗЕЙНАСЦІ ОРДЭНА ЕЗУІТАЎ НА ТЭРЫТОРЫІ ВКЛ ...47

Белазаровіч В.А. ПОГЛЯДЫ ДАСЛЕДЧЫКАЎ РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ НА ЭТНАКАНФЕСІЙНЫ СКЛАД НАСЕЛЬНІЦТВА БЕЛАРУСІ ПЕРШАЙ ПАЛОВЫ ХІХ ст. ...51

Кіштымаў А. КАНФЕСІЙНАЯ ГІСТОРЫЯ БЕЛАРУСІ НА СТАРОНКАХ «ЗАПИСАК НТШ» ...59

Линкевич В.Н. КОНФЕССИОНАЛЬНАЯ ПРОБЛЕМАТИКА В РАБОТАХ Е.Ф. ОРЛОВСКОГО ...65

Козлова Т.И. ЕПИСКОП АФАНАСИЙ (МАРТОС) О КОНФЕССИОНАЛЬНОЙ ТРАНСФОРМАЦИИ НАСЕЛЕНИЯ БЕЛАРУСИ В 1772 - 1917 гг. ...69

Стрелец М.В., Коршак М.А. ИССЛЕДОВАНИЕ ИСТОРИИ ХРИСТИАНСТВА В ГРОДНЕНСКОМ ГОСУДАРСТВЕННОМ УНИВЕРСИТЕТЕ ИМЕНИ ЯНКИ КУПАЛЫ ...72

ХРЫСЦІЯНІЗАЦЫЯ БЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ ...76

Каяла У.І. ПРАБЛЕМА ХРЫСЦІЯНІЗАЦЫІ БЕЛАЙ РУСІ ПАВОДЛЕ СТАРАЖЫТНЫХ ЛЕТАПІСАЎ ...76

Близнец Г.И. ХРИСТИАНИЗАЦИЯ РУСИ: ПОЛИТИКО-ПРАВОВОЙ АСПЕКТ ...82

Кібінь А.С. ЛЁС І РОЛЯ ЛАЦІНСКІХ МІСІЙ У ХРЫСЦІЯНІЗАЦЫІ ЗАХОДНЕБЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ У ХI ст. ...86

Васюк Г.В. ЦЕРКОВНЫЙ РАСКОЛ 1054 г. И ВОСТОЧНОСЛАВЯНСКИЙ МИР ...91

Сілава С.У. ВІЗАНТЫЙСКІ ЎПЛЫЎ НА ПРАЦЭС ХРЫСЦІЯНІЗАЦЫІ БЕЛАРУСІ (X - XV ст.) ...97

Жлоба С.П., Корнев И.И. ЯТВЯГИ И ПРАВОСЛАВНАЯ ЦЕРКОВЬ ...107

Вяргеенка С.А. СІНТЭЗ ЯЗЫЧНІЦТВА І ХРЫСЦІЯНСТВА Ў ЗАМОВАХ ГРОДЗЕНШЧЫНЫ ...111

ЦАРКОЎНА-РЭЛІГІЙНАЕ ЖЫЦЦЁ Ў ВЯЛІКІМ КНЯСТВЕ ЛІТОЎСКІМ ...115

Гагуа Р.Б. ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ТЕВТОНСКОГО ОРДЕНА КАК ФАКТОР ОБРАЗОВАНИЯ ВЕЛИКОГО КНЯЖЕСТВА ЛИТОВСКОГО ...115

Гагуа Р.Б. ТЕВТОНСКИЙ ОРДЕН В НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ ...118

Краўцэвіч А.К. ТВАРАМ ДА ЗАХАДУ. ЗМЕНА ЦЫВІЛІЗАЦЫЙНАЙ АРЫЕНТАЦЫІ БЕЛАРУСІ (1240 - 1385 гг.) ...128

Голубев О.Е. ПЛАНЫ ВОССТАНОВЛЕНИЯ ЛИТОВСКОЙ МИТРОПОЛИИ В ЦЕРКОВНОЙ ПОЛИТИКЕ ВЕЛИКОГО КНЯЗЯ ОЛЬГЕРДА ...147

Васюк Г.У. ЗМЕНЫ Ў СТАНОВІШЧЫ ПРАВАСЛАЎНАЙ ЦАРКВЫ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА (КАНЕЦ XV - ПАЧАТАК XVI ст.) ...152

Семянчук А.А. РАСПАЎСЮДЖАННЕ ІДЭЙ ФЛАРЭНЦКАЙ УНІІ Ў ВЯЛІКІМ КНЯСТВЕ ЛІТОЎСКІМ Ў КАНЦЫ ХV - ПАЧАТКУ ХVІ ст. ...158

Дзянісава А.Р. ПАТРАНАЦКАЕ ПРАВА Ў ПРАВАВЫМ СТАНОВІШЧЫ ПРАВАСЛАЎНЫХ МАНАСТЫРОЎ ТУРАВА-ПІНСКАЙ ЕПАРХІІ Ў ДРУГОЙ ПАЛОВЕ XIII ─ XVI ст. ...166

Пятраўскас М.А. КАНФЕСІЙНАЯ ТРАНСФАРМАЦЫЯ БЕЛАРУСКАГА ГРАМАДСТВА Ў КАНЦЫ XVI - ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ XVII ст. ...170

Юнгіна А.С. УДЗЕЛ СВЯТА-ТРОІЦКАГА ВІЛЕНСКАГА БРАЦТВА Ў ЖЫЦЦІ ПРАВАСЛАЎНАЙ ЦАРКВЫ КІЕЎСКАЙ МІТРАПОЛІІ ДА 1596 Г. ...175

Галубовіч В. КАНФЕСІЙНАЯ ПРАБЛЕМАТЫКА НА СОЙМІКАХ ПОЛАЦКАГА ВАЯВОДСТВА Ў КАНЦЫ XVI - СЯРЭДЗІНЕ XVII ст. ...179

Гарматны В.П. ПАДРЫХТОЎКА І ПРАВЯДЗЕННЕ БЕРАСЦЕЙСКАЙ ЦАРКОЎНАЙ УНІІ 1596 г. ...186

Гарбуль П.І., Рамановіч П.С. РОЛЯ ІОСІФА РУЦКАГА ВА ЎМАЦАВАННІ УНІЯЦКАЙ ЦАРКВЫ Ў РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ ...191

Казуля С.В. МІСІЯНЕРСКАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ ОРДЭНА БАЗЫЛЬЯН У ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ XVII ст. ...195

Васюкевіч Т.В. КАРАНАВАННЕ ЖЫРОВІЦКАГА АБРАЗА ...201

Крот А. КУЛЬТ МАЦІ БОЖАЙ ЖЫРОВІЦКАЙ У ТВОРАХ АЙЦА ІГНАТА КУЛЬЧЫНСКАГА ...205

Барташэвіч А.Ю. ДА ПРАБЛЕМЫ ПОЛІКАНФЕСІЙНАСЦІ ГАРАДСКОЙ КУЛЬТУРЫ БЕЛАРУСІ XVI - XVIII ст. ...209

ХРЫСЦІЯНСКІЯ ЦЭРКВЫ Ў КАНЦЫ XVIII - ПАЧАТКУ ХХ ст. ...214

Зянюк Р.У. СТРУКТУРА ПАДРЫХТОЎКІ РЫМСКА-КАТАЛІЦКАГА ДУХАВЕНСТВА НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСКА-ЛІТОЎСКІХ ГУБЕРНЯЎ У КАНЦЫ ХVІІІ - ХІХ ст. ...214

Радзюк А.Р. УДЗЕЛ ДУХАВЕНСТВА Ў НАЦЫЯНАЛЬНА-ВЫЗВАЛЕНЧЫМ РУХУ 30-х гг. ХІХ ст. НА БЕЛАРУСІ 219 ...

Шидловский А.К. МЕЖКОНФЕССИОНАЛЬНЫЕ ОТНОШЕНИЯ В БЕЛАРУСИ И ЛИТВЕ ВО ВРЕМЯ ВОССТАНИЯ 1863 - 1864 гг. ...223

Проценко О.Э. КОНФЕССИОНАЛЬНЫЙ АСПЕКТ ИСТОРИИ ГРОДНЕНСКОЙ ГУБЕРНИИ В ХІХ в. ...229

Літвінчык А.І. КАНФЕСІЙНАЯ СІТУАЦЫЯ Ў СЛОНІМСКІМ ПАВЕЦЕ ГРОДЗЕНСКАЙ ГУБЕРНІ (КАНЕЦ XVIII - 60-я гг. XIX ст.) ...236

Літвінчык А.І. КАНФЕСІЙНАЯ СІТУАЦЫЯ Ў СЛОНІМСКІМ ПАВЕЦЕ ГРОДЗЕНСКАЙ ГУБЕРНІ Ў 30 − 80-я гг. XIX ст. У СВЯТЛЕ МАТЭРЫЯЛАЎ СУДОВАГА СПРАВАВОДСТВА ...240

Хмелькова Е.Н. ОПЕКА ПРАВОСЛАВНОЙ И КАТОЛИЧЕСКОЙ ЦЕРКВИ НАД ДЕТЬМИ-СИРОТАМИ В ГРОДНЕНСКОЙ ГУБЕРНИИ ВО ВТОРОЙ ПОЛОВИНЕ XIX - НАЧАЛЕ XX вв. ...243

Ступакевич М.А. ПРАВОСЛАВНЫЕ ДУХОВНЫЕ УЧИЛИЩА НА ТЕРРИТОРИИ БЕЛАРУСИ В XIX - НАЧАЛЕ XX в. ...247

Марозька К.У. ПРАВАСЛАЎНЫЯ БРАТЭРСТВЫ ПІНСКАГА ПАВЕТА (ДРУГАЯ ПАЛОВА ХІХ ст.) ...252

Заневский С.В. КАТОЛИЧЕСКАЯ ЦЕРКОВЬ И ПРОБЛЕМА САМОИДЕНТИФИКАЦИИ ШЛЯХТЫ ЗАПАДНЫХ ГУБЕРНИЙ РОССИЙСКОЙ ИМПЕРИИ (в исторической полемике второй половины XIX в.) ...256

Линкевич В.Н. ВЗАИМООТНОШЕНИЯ ПРАВОСЛАВНОГО И КАТОЛИЧЕСКОГО НАСЕЛЕНИЯ БЕЛАРУСИ ВО ВТОРОЙ ПОЛОВИНЕ XIX - НАЧАЛЕ XX в. ...262

Павшок А.В. ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ МИНСКОГО БЛАГОТВОРИТЕЛЬНОГО ОБЩЕСТВА НА РУБЕЖЕ XIX - XX вв. ...267

Пухальская М.Ф. ПРЕПОДАВАНИЕ ЗАКОНА БОЖИЯ В ГИМНАЗИЯХ И РЕАЛЬНЫХ УЧИЛИЩАХ БЕЛАРУСИ В НАЧАЛЕ ХХ ВЕКА (1900 - 1917 гг.) ...271

Павшок А.В. РОЛЬ РИМСКО-КАТОЛИЧЕСКОЙ ЦЕРКВИ В ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ТАЙНЫХ ШКОЛ НА ТЕРРИТОРИИ ГРОДНЕНСКОЙ ГУБЕРНИИ В НАЧАЛЕ ХХ в. ...277

Николаева Л.А. ХРИСТИАНСКИЕ ТЕЧЕНИЯ НА ТЕРРИТОРИИ БЕЛАРУСИ В КОНЦЕ XVIII - НАЧАЛЕ ХХ в. ...280

УНІЯЦКАЯ ЦАРКВА Ў РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ: ДА 170-ГОДДЗЯ ПОЛАЦКАГА ЦАРКОЎНАГА САБОРА 1839 ГОДА ...285

Малеев Г.А. ПОЛОЦКИЙ ЦЕРКОВНЫЙ СОБОР 1839 г. КАНОНИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ...285

Kołbuk W. PRE-HISTORIA POŁOCKIEGO SOBORU I JEGO KONSEKWENCJE ...292

Гаек С., Сапунко О. ЦАРКОЎНЫ З'ЕЗД У ПОЛАЦКУ 1839 г. - ПЫТАННЕ ПРА ЯГО КАНАНІЧНАСЦЬ ...301

Марозава С.В. БЕЛАРУСЬ, ВОСЕНЬ 1838 - ВЯСНА 1839 г.: АПОШНІ АКТ УНІЯЦКАЙ ТРАГЕДЫІ (НЕКАТОРЫЯ МАЛАВЯДОМЫЯ СТАРОНКІ) ...305

Трацяк І.І. МІТРАПАЛІТ ЯЗАФАТ БУЛГАК: ПАЗІЦЫЯ Ў РЭФАРМАВАННІ ГРЭКА-КАТАЛІЦКАЙ ЦАРКВЫ ...322

Бензярук А. ЕПІСКАП БРЭСЦКІ ІГНАЦІЙ ЖАЛЯЗОЎСКІ ...329

Лаўрэш Л.Л. ЛІКВІДАЦЫЯ ГРЭКА-КАТАЛІЦКАЙ ЦАРКВЫ НА ЛІДЧЫНЕ ...333

Парфененка В. СПРАВА ПРАТУЛІНСКІХ МУЧАНІКАЎ ...339

Суша А.А. КУЛЬТУРНАЯ СПАДЧЫНА ГРЭКА-КАТАЛІЦКАЙ ЦАРКВЫ Ў БЕЛАРУСІ Ў ХІХ - ХХ стст.: ІНТЭГРАЦЫЯ Ў СІСТЭМУ КАШТОЎНАСЦЕЙ І СФЕРУ ЎЖЫТКУ НОВЫХ УЛАДАЛЬНІКАЎ ...343

Усошын Я. ГІСТАРЫЧНЫЯ АРТЫКУЛЫ ПРА УНІЮ Ў «ЛИТОВСКИХ ЕПАРХИАЛЬНЫХ ВЕДОМОСТЯХ» У ПЯЦІДЗЕСЯТЫЯ ЎГОДКІ ЯЕ СКАСАВАННЯ ...348

Курьян З.С. ИЗ ИСТОРИИ УНИАТСКОЙ ЦЕРКВИ НА МОЗЫРЩИНЕ (XVIII - XIX вв.) ...351

Шыдлоўская І.Г. ЛЁС АРХІВА УНІЯЦКІХ МІТРАПАЛІТАЎ ...356

Силова С.В. РОССИЙСКАЯ ИСТОРИОГРАФИЯ О ПОЛОЖЕНИИ ПРАВОСЛАВНОЙ ЦЕРКВИ В БЕЛАРУСИ В XIX в. ...361

Літвінскі А.У. ГІСТАРЫЧНЫ ШЛЯХ УНІЯЦТВА: ЗАХОДНЕРУСІСЦКІ ПОГЛЯД ...373

Мелешко Е.И. ПРОБЛЕМЫ ИСТОРИИ УНИАТСТВА В БЕЛАРУСИ В ТВОРЧЕСТВЕ П.О. БОБРОВСКОГО ...378

Сайт Pawet